Skansen Kurpiowski w Nowogrodzie został otwarty 19.06.1927 r. jako Muzeum Kurpiowskie. Należy do dwóch najstarszych muzeów budownictwa ludowego w Polsce. Zbiory, w liczbie około 3000 eksponatów, pochodziły głównie z zasobów prywatnych Adama Chętnika i związane były z Kurpiowską Puszczą Zieloną. Obecnie na powierzchni około 3,5 ha znajdują się 23 budynki mieszkalne i gospodarcze z odpowiednim wyposażeniem oraz kilkadziesiąt obiektów tzw. małej architektury: barcie, kapliczki, studnie, bróg itp. Wszystkie budynki są konstrukcji zrębowej, z okresu od końca XVIII w. do I połowy XX w. z terenu Kurpiowskiej Puszczy Zielonej. Jest to obszar o specyficznej, tradycyjnej kulturze ludowej z charakterystycznym kurpiowskim ubiorem, rzeźbą, zdobnictwem i budownictwem drewnianym.Kurpiowskie chaty z ozdobnymi szczytami, nadokiennikami, a także budynki gospodarcze m.in. spichlerze z podcieniami, ustawione na kamieniach reprezentują niemal klasyczne formy w drewnianym budownictwie ludowym. W okresie letnim na terenie Skansenu odbywają się imprezy folklorystyczne prezentujące bogatą kulturę kurpiowszczyzny. Skansen Kurpiowski położony jest na wysokiej skarpie nadnarwiańskiej na wprost ujścia Pisy do Narwi.

Ze Wzgórza Ziemowita, kryjącego resztki średniowiecznego zamku, rozciąga się wspaniała panorama na Kurpiowską Puszczę Zieloną. Skansen zaczynamy zwiedzać od Wzgórza Ziemowita, które stanowi najstarszą część Nowogrodu. Przy głównej bramie wejściowej od ulicy Zamkowej znajduje się CHAŁUPA ZE WSI ŁYSE pochodząca z 1923 roku. Drugim obiektem znajdującym się na Wzgórzu Ziemowita jest XIX-wieczny DWÓR ZE WSI BRZÓZKI. Po obejrzeniu Wzgórza Ziemowita i zwiedzeniu wystawy w dworze udajemy się na PLAC BARTNY. Jest to najstarsza część Skansenu. Zwiedzanie placu bartnego zaczynamy od obejrzenia dwóch odrzynków drzew bartnych. Niższe drzewo to dąb liczący około 700 lat, wyższe natomiast to 500-letnia sosna. W takich drzewach, na wysokości od 3 do 18 metrów w dziuplach, zwanych barciami, żyły niegdyś pszczoły.

Opuszczamy plac bartny i kamiennymi schodami udajemy się do ZAGRODY Z MYSZYŃCA. W jej skład wchodzi XIX-wieczna chałupa, stodoła, spichlerz ze wsi oraz Kierat. Drzwi wejściowe do chałupy zostały obite deskami we wzory “słonka” i “jodełki” oraz ozdobione kowalskimi gwoździami. Układ wnętrz dośrodkowy: sień, izba duża, alkierz i izba mała. Trzony kuchenne znajdują się w izbie dużej oraz izbie małej i są typu angielskiego. Piec grzewczy został usytuowany w ten sposób, że jednocześnie ogrzewa alkierz i dużą izbę. Wyposażenie wnętrza pochodzi z okresu międzywojennego i prezentuje chałupę bursztyniarza.

Wędrując dalej po Skansenie dochodzimy do niewielkiego WIATRAKA z 1922 roku, pochodzącego ze wsi Plewki. Nie opodal wiatraka znajduje się STUDNIA Z ŻURAWIEM, będąca rekonstrukcją XIX-wiecznej studni. ZAGRODĘ Z GAWRYCH tworzy chałupa z końca XVIII wieku oraz spichlerz z tego samego okresu. Wzdłuż całej chałupy, pod belkami stropowymi, przebiega tzw. tram. Trzymano na nim chleb, przędziona lnu i wełny, pamiątki osobiste i rodzinne.

MŁYN WODNY ze wsi Dobrylas został wybudowany prawdopodobnie w XVIII wieku. Tuż obok młyna znajduje się kopia KAPLICZKI ŚW. JANA NEPOMUCENA pochodzącej z pierwszej połowy XIX wieku ze wsi Tarnowo. Naszą wycieczkę kończymy zwiedzaniem ZAGRODY Z BARANOWA. W jej skład wchodzą: chałupa z Baranowa, obora z Wyku i stodoła z Dobregolasu. Wyposażenie chałupy pochodzi z lat 60-tych XX wieku. Obora z końca XIX wieku. Obora ma trzy pomieszczenia z osobnymi wejściami. Stodoła z końca XIX wieku. Po zwiedzeniu zagrody z Baranowa wracamy kamiennymi schodami na Wzgórze Ziemowita.

Opracowane na podstawie tekstu Urszuli Kuczyńskiej

Skansen Kurpiowski w Nowogrodzie

Oddział Muzeum Północno – Mazowieckiego w Łomzy.

18-414 Nowogród

ul. Zamkowa 25.

tel./fax. (086) 2175562

Czynny (w sezonie turystycznym):

• od poniedziałku do piątku w godz. 9 – 17.
• Soboty, niedziele, święta w godz. 10 – 17.

Bilet wstępu do skansenu:

• normalny – 6 zł
• z przewodnikiem dla grup zorganizowanych (min. 10 osób) – 8zł
• ulgowy – 4 zł
• z przewodnikiem dla grup zorganizowanych (min. 10 osób) – 5zł
• spacerowy – 2,50
• Bilet indywidualny do 10 osób z przewodnikiem. (do 10 osób) – 35zł.